Privacybubbels

Al scrollend door een privacyforum stuitte ik op een post waarin iemand zocht naar een ‘stomme’ tv. Na de eerste lichte verbazing, viel al snel het kwartje. De persoon zocht een tv die niet smart was en wilde dus eigenlijk een kijkbuisvariant van een air gapped laptop. Geen verbinding met het internet en dus ook geen apps die allerhande data over kijkgedrag kunnen verzamelen. Het bleek zoeken naar een speld in een hooiberg.

Het wordt steeds lastiger om in een toenemende digitale wereld een offline variant van iets te vinden. En dat ‘iets’ moet je dan zo breed mogelijk opvatten. Het bijschrijven van mijn kind op mijn huisadres bleek bij voorkeur digitaal te moeten gebeuren – door mij via het onlinesysteem van de gemeente. Terwijl ik eigenlijk gewoon even langs wilde lopen om aan de balie een en ander af te doen, werd het letterlijk maken van een afspraak ontraden met een verwijzing naar het onlinesysteem. Dat dit helemaal niet kon via dat systeem, wist geen enkele ambtenaar.

Zo kwam ik na vier mislukte pogingen dus toch nog bij een mens van vlees en bloed uit. Waar ik – ironisch genoeg – naar huis gestuurd werd om een tien jaar oud papieren huurcontract op te halen, als bewijs dat ik daadwerkelijk op dat adres woonde, dat terwijl die informatie nu juist wel – al die tien jaar – gewoon in het door hen zeer makkelijk te consulteren onlinesysteem staat. Maar dat kon niet. Van computer says no naar ambtenaar says no in vier pogingen.

En zo navigeren we met elkaar door een wereld waar privacy maakbaar is, maar ook vaak allerhande schendingen ervan op de loer liggen. Die maakbaarheid zit dan vooral in het vooraf goed nadenken of iets op een andere manier kan en als dat niet zo is, er dan voor zorgen dat alle risico’s zo veel mogelijk ingedamd worden. Dat valt lang niet altijd mee, zeker niet als de norm ‘gedigitaliseerd’ is of als je bijvoorbeeld te maken hebt met ‘vendor lock-in’ of onvoorspelbare neveneffecten die inbreuk kunnen maken op de privacy.

En soms vereist dat ook dat we smart doen om stom te kunnen creëren. Een van de mooiste, recenter voorbeelden daarvan vind ik het afplakken van de camera’s van onze slimme telefoons. In de dance-scene is dat steeds vaker een voorwaarde om naar binnen te mogen gaan op een feest of in de club. Weigeren om het af te laten plakken, is het feest moeten missen. Onbevangen jezelf kunnen zijn, dansen en genieten zonder op het internet te belanden staat voorop. En, soms moet je ergens gewoon de stekker uittrekken – zo getuige het recente advies van de privacytoezichthouder aan de Nederlandse overheid om van Facebook af te gaan omdat er toch geen goede afspraken over privacy met het bedrijf te maken zijn. En hoe meer van dit soort kleine voorbeelden komen, hoe makkelijker het wellicht ook wordt om die speld in die hooiberg te vinden. En wie weet branden we die hooiberg dan samen stukje voor stukje af.

Rachel Marbus
@RACHELMARBUS op Twitter

Deze column verscheen in IB3-2024