Meer privacy voor iedereen

Zo vlak voor het opzetten van de kerstboom, heb ik nog wel eens de neiging achteruit te kijken om te zien wat het jaar gebracht heeft. Het leven wordt immers achterwaarts begrepen. En om deze wijsheid van Kierkegaard helemaal te pakken: het leven moet daarnaast voorwaarts worden geleefd. Daarom de blik op een aantal interessante ontwikkelingen die in 2025 wat meer privacy gaan geven.

Op het gebied van privacy is onze blik Europees, daar waar veel wetgeving gemaakt wordt, opinies over en uitleg van die regels worden opgeschreven en bij geschillen door rechters worden toegepast. De European Data Protection Board (daarin zitten alle toezichthouders uit de EU) kiest elk jaar een specifiek onderwerp waarop zij gecoördineerd gaan handhaven – ditmaal is dat het recht om vergeten te worden. In de praktijk zal je in het eerste half jaar van 2025 dus meer aandacht van onze Autoriteit Persoonsgegevens voor dit onderwerp gaan zien. Dat recht om vergeten te worden, kun je bijvoorbeeld inroepen als persoonsgegevens verouderd zijn, het doel waarvoor ze verzameld werden is behaald, maar ook als je een eerder gegeven toestemming weer intrekt. Organisaties moeten je om die redenen wissen uit hun ‘geheugen’. Een beetje meer privacy voor iedereen.

Met de verplichte onthechting van scholieren en hun mobiele telefoons is in 2024 een stap gezet om voor een deel afscheid te nemen van technologie in het middelbaar onderwijs. Het is gemeengoed geworden dat mobieltjes uit de klas en van het schoolplein worden geweerd. Dat betekent ook dat scholieren nu met een papieren agenda en een pen in de hand door de gangen van het schoolgebouw dwalen. Even in systemen als Magister kijken in welk lokaal je les hebt of wat ook alweer het huiswerk was, is er niet meer bij. Een school in Zwolle heeft Magister ook al uitgezet voor ouders. De prestatiedruk door continue transparantie is schadelijk, vinden zij. Er zijn zelfs scholen die zeer serieus overwegen om het volledig af te schaffen, al was het maar omdat het een buitengewoon forse kostenpost is, die met de huidige extreme bezuinigingen op het onderwijs niet meer op te brengen zijn. En zo komt er een beetje meer privacy voor iedereen.

Een laatste ‘trend’ is al even geleden ingezet. Na jarenlang vooral de ogen op het bedrijfsleven gericht te hebben, zagen we in 2024 een vergrote aandacht van AP voor de datahonger van de overheid. Hoewel AP nog niet zo snel naar boetes grijpt, zie ik wel een zeer stevige aanpak op het gebied van algoritmes, grote dataverzamelingen en toezicht. AP oordeelde dit jaar dat de fraudeaanpak van DUO illegaal en discriminerend is, het UWV op onrechtmatige wijze gegevens in een algoritme gebruikte om fraude met WW-uitkeringen op te sporen en dat enkele gemeenten op onrechtmatige wijze de ‘fraudescorekaart’ gebruikten. En ook heeft AP flinke bedenkingen over de inzet van gezichtsherkenning door de politie en gaven zij een dringend advies uit aan de overheid om geen gebruik te maken van Facebook. Een in oktober uitgebracht sectorbeeld laat niet veel aan de verbeelding over: de kennis over privacy laat te wensen over, de positie van de FG staat onder druk en, overheidsorganisaties overtreden expres de wet. Dit alles vormt een opmaat voor fors strenger handhaven in 2025 is mijn inschatting. En daarmee een beetje meer privacy voor iedereen. Op een mooi en privacyvriendelijk 2025!

Mr. Rachel Marbus
@rachelmarbus op X

Deze column verscheen in IB1-2025.