Verloren vertrouwen

Met een vleugje nostalgie kijk ik terug naar de Amerikaanse verkiezingen van het jaar 2000. Destijds woonde ik in de Verenigde Staten. Hoewel de strijd daar geen schoonheidsprijs verdiende – met hertellingen, gerommel met de stemmen en uiteindelijk de overwinning van Bush ondanks de meerderheid van stemmen voor Gore – voelt het achteraf bijna als een voorbeeld van hoe verkiezingen behoren te gaan. De politiek was rauw en gepolariseerd, maar er was nog een bepaalde mate van vertrouwen in de democratische basisprocessen.

Ik herinner me dat een klasgenoot zich destijds schaamde omdat haar grootouders op Bush hadden gestemd. Die schaamte lijkt nu ver te zoeken, zowel in de politiek van de Verenigde Staten als in Nederland. In plaats daarvan zien we schaamteloos gedrag en een groeiende kloof tussen waarheid en politiek belang. U vraagt zich wellicht af wat dit alles met informatiebeveiliging te maken heeft. Op het eerste gezicht misschien weinig, maar schijn bedriegt.

Wat me vooral bezighoudt, is hoe technologie een cruciale rol speelt in de hedendaagse strijd om politieke macht en publieke opinie. Ook al schrijf ik deze column voordat ik weet wie op 5 november de verkiezingen gaat winnen, één ding is zeker: zonder de technologie en betrokkenheid van Big Tech zouden Amerikaanse verkiezingen er vandaag totaal anders uitzien. Denk aan enorme financiële injecties door techgiganten. Denk aan de invloed van algoritmes op de informatiestromen die we dagelijks zien. Technologie heeft kiezers in zijn greep, door middelen zoals misinformatie en politieke advertenties op maat, en beïnvloedt hen op subtiele en minder subtiele manieren.

Deze veranderingen in politieke strategieën raken het fundament van onze digitale veiligheid en ons vertrouwen in de samenleving. Ze onderstrepen een bredere uitdaging voor de cybersecuritysector. GenAI introduceert geen volledig nieuwe dreigingen, maar biedt middelen die we voorheen niet kenden. Neem bijvoorbeeld de mogelijkheden van GenAI om overtuigende deepfakes en voice clones te maken. De aard van de dreigingen verandert niet, maar de overtuigingskracht van de technologie wél – en dat zorgt voor een fundamentele uitdaging.

Ooit konden we ervan uitgaan dat wat we zagen en hoorden authentiek was. Nu kan zelfs een telefoontje van een bekende stem ons aan het twijfelen brengen. Men spreekt al over de noodzaak van speciale wachtwoorden, die je uitsluitend fysiek deelt met naasten. Zo kun je om zo’n code vragen bij een onverwacht telefoontje. Maar wat als je midden in de nacht gebeld wordt door je moeder, die zegt dat ze in nood is? Ga je dan rustig om dat speciale woord vragen of handel je instinctief?

De technologie geeft ons mogelijkheden om bijna alles realistisch na te bootsen. Maar dat legt de verantwoordelijkheid niet minder bij onszelf. We moeten voorzichtig omgaan met deze kracht en onthouden dat echte veiligheid meer vraagt dan een technische oplossing. Het gaat om ethiek, verantwoordelijkheid en uiteindelijk om vertrouwen. Misschien moeten we wel terug naar die verloren gegane schaamte: de schaamte om waarheid en vertrouwen zomaar op te offeren voor politieke of commerciële winst. Want wat kiezen we – en wie kunnen we nog vertrouwen?
 

Dr. Nicole van der Meulen is expert op het gebied van cybersecurity en emerging technologies en werkzaam bij SURF als Cybersecurity Innovation Lead, bereikbaar via ns.vandermeulen@gmail.com

Dit blog verscheen in IB1-2025.